Bax: qayış 1-ci mənada. Kəməri qırılmaq. Təzə kəmər almaq. Belinə kəmər bağlamaq. // Paltar, palto və s.-də belə sarınan uzun ensiz parça; belbağı. Paltonun kəməri. Paltarın kəmərini açmaq. _ Kəmər yeri – kəmər bağlanan yer; bel. Şal qarının çiynindən yavaş-yavaş sıyrılıb kəmər yerinə qədər düşdü. M.Hüseyn. // Keçmişdə paltarın üstündən belə bağlanan qızıl, gümüş və s. ilə bəzədilmiş belbağı, qurşaq; təkbənd. Qızıl kəmər. Enli kəmər. – Aşıq oldum telə, qız; Kəmər bağla belə, qız; Yarı gücnən tapmışam; Ana doğmaz belə qız. (Bayatı). [Səlma:] İştə gümüş kəmər! Həm də yepyeni; Sonra yenə məmnun eylərəm səni. H.Cavid. Bəyin enli kəmərindən gümüş qınlı iri bir xəncər sallanırdı. S.Rəhimov. // Tüfəng qayışı. ..Həcər təkrar papağı başına qoydu, əlini aynalıya atdı, kəməri çiyninə aşırdı. S.Rəhimov. // Patrondaş mənasında. [Qoca:] Tüfəngi doldurub aldım əlimə; Kəməri bağladım qoşa, belimə. “Qaçaq Nəbi”. // Ümumiyyətlə, bir şeyin belinə bağlanan, sarınan, dövrələnən ip, qurşaq, çənbər və s. Çəlləyin kəməri. – Aləm bayram içində idi. Böyük binaların belindən qırmızı kəmər çəkilmişdi. Mir Cəlal. ◊ Kəmər bağlamaq məc. – əmrə hazır vəziyyətə gəlmək; hazır, amadə olmaq. Kəmər kimi – düz və uzun. Kəmər kimi cığır. – İlansayağı yol dağların döşündən burularaq kəmər kimi aşağıya doğru burulur. M.İbrahimov. Kəmərin altı boş olmaq – ac olmaq, acımaq. Kəmərin altını bərkitmək zar. – doyunca yemək, doymaq.
kəmər [2] tex. İçərisindən su, neft, qaz və s. axıtmaq üçün metal və ya saxsı boru. Neft kəməri. Su kəməri. Qaz kəməri.
kəmər [3] (Zoologiya)Soxulcanın bədəninin qabaq tərəfində qalınlaşmış hissə.
kəmər [4] (Memarlıq) Qapı, pəncərə və s. üstündə yarımdairə (qövs) şəklində tağ. Qədim incəsənətimiz haqqında qiymətli material verən abidələr içərisində tunc kəmərlər xüsusilə maraqlıdır. “İncəsənət”. // Qövs şəklində tikili. Körpü kəməri.