(Botanika, bitkilər) Qurudulmuş yarpaqlarından ətirli içki hazırlanan həmişəyaşıl ağac və ya kol. Çay kolu. Çay plantasiyası.
Həmin bitkinin ətirli içki hazırlamaq üçün xüsusi surətdə qurudulmuş yarpaqları.
(içki) Həmin yarpaqlardan dəmlənib hazırlanan ətirli içki. Şirin çay. Tünd çay. – Barışdırmaq rəsmini tamam edəndən sonra qonaqlar şüru elədilər çay içməyə. Ə.Haqverdiyev. Əsmər xala bir stəkan çay süzüb qabağına qoydu. Q.İlkin. // Müxtəlif bitkilərdən, ədviyyatdan dəmlənib hazırlanan içki, yaxud çayı əvəz edən hər hansı bir surroqat. Kəklikotu çayı. Zəncəfil çayı. – [İbrahim:] Bala, yoxsa sənə soyuq dəyib, sənin üçün bu saat darçın çayı bişirərəm. Ə.Haqverdiyev.
Çay içmə, çay süfrəsi. Çaya dəvət etmək. – Çaydan sonra Nənəxanım Yetərlə çarşaba bürünüb, qız axtarmağa getdilər. Çəmənzəminli. Bir yerdə çay içdik, çaydan sonra mən yatdım. Ə.Haqverdiyev.
Öz hövzələrinə düşən atmosfer yağıntılarından və ya bulaqlardan qidalanan və özü əmələ gətirdiyi yataqla axan çoxlu və fasiləsiz təbii su axını. Çayın sahili. Çayla başıaşağı üzmək. Çay üzərində körpü. – Hindistanda Qanq çayı bizim Kür çayından çox böyükdür. C.Məmmədquluzadə. ◊ Çay gəlməmiş (çaya çatmamış) çırmanmaq (soyunmaq) – vaxtından çox qabaq bir işi görməyə hazırlanmaq, tələsmək. Gözümüz o qədər qorxudulub ki; “Hələ çay gəlməmiş çırmanmışıq biz”. B.Vahabzadə. Çaya susuz aparıb, susuz gətirmək – çox hiyləgər, bic, zirək adam haqqında. Çayda balıq sövdası – həyata keçməsi qeyri-mümkün və ya şübhəli olan bir şey haqqında. ...çayda üzüaşağı (çayaşağı) axıdım, üzüyuxarı (çayyuxarı) axtarım – qarğış və ya istehza ifadəsi. [Xırdaxanım:] Sənin kimi kişini çayaşağı axıdım, çayyuxarı axtarım.. N.Vəzirov. [Telli Yazgülə:] Elə alimi çayda üzüaşağı axıdıb, üzüyuxarı axtarım. Ə.Məmmədxanlı.
Əski əlifba:
چای [1
قورودولموش یارپاقلاریندان اتیرلی ایچکی حاضرلانان همیشیاشیل آغاج و یا کول. چای کولو. چای پلانتاسیاسی
همین بیتکینین اتیرلی ایچکی حاضرلاماق اوچون خصوصی صورتده قورودولموش یارپاقلاری
همین یارپاقلاردان دملنیب حاضرلانان اتیرلی ایچکی. شیرین چای. توند چای. – باریشدیرماق رسمینی تامام ائدندن سونرا قوناقلار شورو ائلهدیلر چای ایچمهیه. ا.هاقوئردیئو. اسمر خالا بیر ایستکان چای سوزوب قاباغینا قویدو. ق.ایلکین. // موختلیف بیتکیلردن، ادویاتدان دملنیب حاضرلانان ایچکی، یاخود چایی اوز ائدن هر هانسی بیر سورروقات. ککلیکوتو چایی. زنجفیل چایی. – [ایبراهیم:] بالا، یوخسا سنه سویوق دییب، سنین اوچون بو ساعت دارچین چایی بیشیررم. ا.هاقوئردیئو
چای ایچمه، چای سوفرهسی. چایا دعوت ائتمک. – چایدان سونرا ننخانیم یئترله چارشابا بورونوب، قیز آختارماغا گئتدیلر. چمنزمینلی. بیر یئرده چای ایچدیک، چایدان سونرا من یاتدیم. ا.هاقوئردیئو
چای [2
اؤز هؤوزهلرینه دوشن آتموسفئر یاغینتیلاریندان و یا بولاقلاردان قیدالانان و اؤزو عمله گتیردیگی یاتاقلا آخان چوخلو و فاسیلهسیز طبیعی سو آخینی. چایین ساحلی. چایلا باشیاشاغی اوزمک. چای اوزرینده کؤرپو. – هیندیستاندا قانق چایی بیزیم کور چاییندان چوخ بؤیوکدور. ج.مممدقولوزاده. ◊ چای گلممیش (چایا چاتمامیش) چیرمانماق (سویونماق) – واختیندان چوخ قاباق بیر ایشی گؤرمهیه حاضرلانماق، تلسمک. گؤزوموز او قدر قورخودولوب کی؛ “هله چای گلممیش چیرمانمیشیق بیز”. ب.واهابزاده. چایا سوسوز آپاریب، سوسوز گتیرمک – چوخ حیلهگر، بیج، زیرک آدام حاقیندا. چایدا بالیق سؤوداسی – حیاتا کئچمهسی قئیری-مومکون و یا شوبههلی اولان بیر شئی حاقیندا. ...چایدا اوزواشاغی (چایاشاغی) آخیدیم، اوزویوخاری (چاییوخاری) آختاریم – قارغیش و یا ایستئهزا ایفادهسی. [خیرداخانیم:] سنین کیمی کیشینی چایاشاغی آخیدیم، چاییوخاری آختاریم.. ن.وزیروو. [تئللی یازگوله:] ائله عالیمی چایدا اوزواشاغی آخیدیب، اوزویوخاری آختاریم. ا.مممدخانلی